با توجه به اینکه محصولاتی که به صورت آیروپونیک کشت می شوند سالم تر هستند و از سرعت رشد بیشتری نسبت به گیاهانی که بر بسترهای کاشت پرورش می‌یابند، برخوردارند، بنابراین در حال حاضر این روش کشت مورد توجه بسیاری از کشاورزان و دیگر علاقه مندان به این حوزه کاری قرار گرفته است. در این مقاله می خواهیم بررسی کنیم کشت آیروپونیک در چه محصولاتی قابل اجراست ؟ با ما همراه باشید.

• کشت آیروپونیک چیست؟

در حال حاضر سیستم آیروپونیک (هواکشت) پیشرفته ‌ترین روش در زمینه کشت ‌های گلخانه‌ای و بیوتکنولوژی محسوب می شود. در کشت آیروپونیک (aeroponic) گیاهان به جای قرارگرفتن در محلول غذایی، در یک ظرف مات و یا محفظه ای که در آن ریشه ها به صورت معلق نگه داشته می شوند قرار می گیرند که در این صورت از طریق مه پاش ها خیس می شوند. این نوع از کشت هم اکنون به شکل وسیعی در مطالعات آزمایشگاهی که در زمینه فیزیولوژی گیاهان صورت می گیرد، کاربرد دارد.

به عبارت دیگر در کشت آیروپونیک، گیاهان بدون استفاده از خاک یا ماده غذایی متراکم و یا بستر دانه بندی موسوم به ژئوپونیک، در محفظه ای از هوا و محیطی سرشار از غبارات بسیار ریز محلول غذایی پرورش می یابند.

• تفاوت کشت هیدروپونیک و آیروپونیک

آیروپونیک برعکس کشت هیدروپونیک که از محلول مایع مواد غذایی به عنوان بستر رشد حاوی مواد ضروری معدنی استفاده می کند، و همینطور برخلاف کشاورزی کنترل شده که از آب و زباله ماهی استفاده می‌کند، به گونه ای طراحی شده است که به بستر رشد احتیاج ندارد. البته با این وجود، کشت آیروپونیک را به خاطر استفاده آب برای انتقال مواد غذایی گاهی نوعی از هیدروپونیک نیز به حساب می‌آورند.

در کشت آیروپونیک گیاهان به شکل تعلیق در هوا قرار گرفته و یا این که توسط برخی روش ها حمایت می شوند. در نتیجه ریشه های این گیاهان به صورت آزادانه و بدون تماس با هیچ پیش ماده ای به عنوان بستر کاشت، در فضای نزدیک محفظه ها رشد و توسعه می یابند. البته در این روش باید از مرطوب بودن ریشه ها در تمامی اوقات اطمینان داشت تا در وضعیت بحرانی تنش رطوبتی قرار نگیرند.

• ویژگی های کشت آیروپونیک

-با توجه به اینکه محیط کاشت آیروپونیک عاری از آفات و بیماری ها است، بنابراین می توان گفت گیاهان آیروپونیک هم سالم هستند و هم سرعت رشد بیشتری نسبت به روش های کاشت در بستر دارند.

-کنترل محیط رشد آیروپونیک موجب ترقی رشد، سلامتی، نمو، گلدهی و میوه دهی انواع گونه ‌ها و ارقام گیاهان می‌شود.

-وجه تمایز دستگاه ‌ها و محیط کشت آیروپونیک، حداقل تماس آن با گیاهان است که این باعث شده تا گیاه کاملاً در هوا قرار بگیرد.

-در کشت درازمدت آیروپونیک، محدودیتی برای رشد ساقه و ریشه وجود ندارد. به همین خاطر با به حداقل رساندن تماس فیزیکی در سیستم آیروپونیک؛ از رشد طبیعی و گسترش ریشه‌ها و همینطور دسترسی گیاه به آب جلوگیری نمی شود که همین ویژگی ها تبادل هوا و محیطی عاری از بیماری را فراهم می آورد.

-در کشت آیروپونیک، امکان اکسیژن‌رسانی به گیاه تا ۹۹% نیاز واقعی آن وجود دارد. به همین دلیل حجم ریشه ‌ای گیاه گسترده‌تر شده و امکان جذب آب و محلول‌ های غذایی برای آن به راحتی و با سهولت بیشتری فراهم می گردد.

-گردش محلول مغذی و آب در سیستم آیروپونیک، منجر به کاهش مصرف آب و محلول غذائی می شود. به طوری که ۸۰% صرفه جوئی در مصرف آب و محلول غذائی صورت می گیرد. این ویژگی با توجه به آب و هوای نیمه خشک و کمبود منابع آب در کشورمان، از اهمیت بالایی برخوردار است.

-از آنجایی که این سیستم روشی بدون بستر است، در نتیجه هزینه تهیه بستر که خود هزینه بالایی برای گلخانه دار محسوب می شود را حذف می کند. بنابراین هزینه جاری گلخانه دار ۱۰ تا ۱۵% کاهش می یابد.

• کشت آیروپونیک در چه محصولاتی قابل اجراست ؟

با توجه به ویژگی های کشت آیروپونیک به نظر شما کشت آیروپونیک در چه محصولاتی قابل اجراست ؟

-گیاهانی که تکثیرشان از طریق روش قلمه زدن به سختی ریشه دار می شود:

از سیستم آیروپونیک برای تکثیر قلمه هایی که به سختی ریشه دار می شوند استفاده می گردد. برخی از این محصولات عبارتند از: گردو، زیتون، پسته، سیب، مرکبات و همینطور برخی از گیاهان مهم و استراتژیک داروئی نظیر سرخدار و… .

به کمک این روش علاوه بر اینکه مدت زمان رویش گیاه به یک سوم کاهش می یابد، درصد موفقیت قلمه در ریشه زایی نیز افزایش می یابد. با توجه به اینکه وزارت کشاورزی به پرورش قلمه احتیاج دائم دارد، بنابراین مزیت مذکور برای این وزاتخانه بسیار اهمیت دارد. همانطور که گفته شد در فرآیند کشت آیروپونیک، شرایط رشد گیاه در محیطی از مه، بدون استفاده از خاک یا هر بستر دیگر فراهم می شود.

-گیاهانی که تکثیرشان از طریق کشت بافت است و برای آداپته شدن، به مدت زمان نسبتاً زیادی احتیاج دارند:

این سیستم توانسته است این زمان را برای گیاهانی نظیر سرخدار و مینی تیوبر به حداقل برساند و علاوه بر این مشکل ریشه زائی دشوار قلمه سرخدار را نیز برطرف نماید.

-گیاهانی که تکثیرشان از طریق روش هیدروپونیک به دلیل تجمع عناصر غذایی در اطراف ریشه با مشکل مواجه می شود:

از آنجایی که تکثیر گیاهانی مانند توت فرنگی به طریق هیدروپونیک به علت تجمع عناصر غذایی در اطراف ریشه با مشکل روبرو می شود. بنابراین جهت تکثیر این گیاهان از روش کشت آیروپونیک استفاده می کنند. در این صورت رشد توت فرنگی سریع تر و عملکرد آن بیشتر خواهد بود.

-گیاهانی که تکثیرشان از طریق روش تکثیر زایشی به سختی انجام می شود و یا به مدت زمان بیشتری جهت تکثیر نیاز دارند:

گیاهانی نظیر زعفران، مینی تیوبر، ارکیده و بنفشه آفریقائی به کمک این روش و به طریق رویشی به آسانی تکثیر می یابند. این روش به بالا بردن تراکم کاشت کمک می کند. برای مثال تولید مینی تیوبر توسط آیروپونیک در هر متر مربع ۲۰۴۹ عدد می باشد در صورتی که در روش های عادی فقط ۱۰۰ عدد است که این تفاوت بسیار قابل توجه است.

-گیاهانی که تکثیرشان در شرایط عادی بسیار وقت گیر است و به تعداد زیادی کارگر احتیاج دارد:

کشت گیاهانی نظیر زعفران  در روش های سنتی کشت و در شرایط مزرعه به تعداد زیادی کارگر نیاز داشته و بسیار وقت گیر می باشد اما با استفاده از این روش می توان به آن سرعت بخشید. علاوه بر این روش آیروپونیک غلظت رنگدانه قرمز را در کلاله به دست آمده بالا می برد.